Ograniczenie dostępu osobom starszym i schorowanym do Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), spowodowało w systemie opieki zdrowotnej dość charakterystyczny wyłom, powodujący bezpośredni stan zagrożenia życia i obniżenie poziomu bezpieczeństwa w Polsce. Wykazał dość spore braki kadrowe dotyczące personelu specjalistycznego medycznego i koordynującego, biorącego udział w zarządzaniu placówką. Jak i będącą pierwszym ogniwem łączącym pacjenta z ochroną zdrowia w stanie zachorowania lub nadzorowaniu jego przebiegu i diagnostyki czy wyborze właściwej terapii do stanu chorobowego. Zrzucenie odpowiedzialności za brak opieki nad pacjentem, na podmioty realizujące całodobowy tryb gotowości dotarcia lub przyjęcia pacjenta w bezpośrednim i nagłym stanie zagrożenia zdrowotnego, doprowadziło do przeciążenia i niewydolności systemu. Czego efekty były widoczne w epitafium II i III fali epidemii, na przełomie października i listopada 2020 r. oraz marca i kwietnia 2021 r.

Wychodząc naprzeciw tego typu sytuacjom oraz przedstawiając propozycje zmian w odniesieniu do poprawy omawianego systemu POZ opartego na wcześniejszych publikacjach Ścieżka Rozwoju Zawodowego Ratownika Medycznego w ujęciu stopni zawodowych. Pragniemy przedstawić rozwiązania bazujące na doświadczeniu kolegów z krajów anglosaskich (przede wszystkim Wielkiej Brytanii) i funkcjonującej tam od lat National Health Service (NHS) - Narodowej Służbie Zdrowia [tłumaczenie autorskie] oraz możliwości porządkujące zarówno funkcjonowanie stacjonarnej formy pomocy, jak i jej wyjazdową wersję. W obu proponowanych wariantach, istotną kwestię spełnia zawód Ratownika Medycznego, który poprzez wprowadzenie gradacji na zasadzie stopniowania zawodu i poszerzenia kompetencji w tym doskonalenia zawodowego opartego o specjalizację z Medycyny Rodzinnej, wprowadza nowy zawód medyczny Asystenta Lekarza. W dalszej części artykułu skupiliśmy się na przybliżeniu tych zmian i wprowadzeniu ich w zgodzie z obowiązującą ustawą o Podstawowej Opiece Zdrowotnej oraz propozycjami do zmian w projekcie ustawy o zawodzie ratownika medycznego i samorządzie ratowników medycznych.

Asystent Lekarza - nowy zawód w POZ

Nad koordynacją opieki zdrowotnej i wykonywanych w jej ramach świadczeń zdrowotnych pacjentowi, czuwa w myśl zapisów aktu regulującego zespół. W skład tego zespołu obecnie wchodzą: lekarz, pielęgniarka i położna Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Ich zadania dotyczą przede wszystkim inicjowanie i kontynuowanie procesów diagnostycznych, leczniczych (w przypadku lekarza), rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych, pielęgnacja i wdrażanie postępowania terapeutycznego (zadania pielęgniarki i położnej) w ramach swoich kompetencji zawodowych, zgodnie z aktualna wiedzą medyczną. Kwalifikacje poszczególnych członków zespołu koordynującego, określone są w ustawie zarówno dla lekarza, jak i personelu pielęgniarskiego i położniczego. Wszystkie te zawody medyczne, poprzez odrębne regulacje dotyczące kształcenia podyplomowego, w ramach koniecznych do tego celów szkoleń specjalizacyjnych i kursów specjalistycznych, nabywają kompetencje do świadczenia usług na odpowiednim poziomie. Umożliwiając tym samym pacjentowi wybór personelu, który będzie czuwał nad jego stanem zdrowia w trakcie prowadzonych terapii czy wdrażanego leczenia. Wybór ten uwarunkowany jest ustawowo, poprzez uzupełnienie stosownej dokumentacji, dotyczącej poszczególnych członków zespołu, złożenie jej u świadczeniodawcy zgodnie z przyjętą formułą w oparciu o oświadczenie woli, jako deklaracja wyboru.

Rycina nr 1. Kwalifikacje zawodowe członków zespołu koordynacyjnego POZ
Opracowanie własne Red-Alert Fundacja na rzecz wspierania i rozwoju Ratownictwa Medycznego w Polsce.

Obecność w tym zespole Ratownika Medycznego, została niestety wykluczona i ograniczona jedynie do wykonywania świadczeń zdrowotnych inne niż medyczne czynności ratunkowe, które określa rozporządzenie[8], będące delegacją z ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Kompetencje te dotyczą możliwości prowadzenia diagnostyki laboratoryjnej (pobór krwi i materiałów do badań), diagnostyki elektrokardiograficznej (EKG), asystowanie przy drobnych zabiegach chirurgicznych i innych badań z zakresu medycyny pracy oraz badania podmiotowego i przedmiotowego u pacjentów wymagających natychmiastowej interwencji. Z uwagi na nagłe pogorszenie stanu zdrowia pacjenta, zabezpieczenie i przygotowanie do transportu lub ewentualnej terapii na terenie ośrodka zdrowia. Ratownik Medyczny wykonuje te czynności na zlecenie lub w porozumieniu z lekarzem, w zależności od przyjętego regulaminu pracy i powierzonych obowiązków. Ponieważ nasza propozycja zmiany wykracza poza powyższe zadania i opiera się na rozbudowanej formie uzyskania kompetencji i kwalifikacji. Na potrzeby tej ewaluacji, utworzona została w ramach stopniowania zawodu Ratownika Medycznego specjalizacja dotycząca Medycyny Rodzinnej. Jest to warunek aby stanowić wspólnie z pozostałymi członkami obecnego Zespołu POZ, filar opieki nad pacjentem, w ramach zaproponowanego nowo utworzonego zawodu Asystenta lekarza. Odpowiedni stopień wraz ze specjalizacją w dziedzinie medycyny rodzinnej lub pediatrii i odpowiednim kursie specjalistycznym (analogicznie jak w zawodzie lekarza czy pielęgniarki), daje możliwości diagnostyczno-terapeutyczne Ratownikowi Medycznemu do wykonania samodzielnie lub w porozumieniu z lekarzem wobec powierzonego pod opiekę pacjenta rozszerzony zakres świadczeń zdrowotnych. Szczegółowy ramowy program kursu obejmujący założenia organizacyjno-programowe, plan nauczania zawierający rozkład zajęć, wykaz umiejętności i treści nauczania oraz warunki ukończenia kursu, uwzględniając zakres wiedzy i umiejętności niezbędnych do udzielania świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej dla asystenta lekarza posiadającego wykształcenie ratownika medycznego z uwzględnieniem odpowiedniego stopnia zawodowego, powinien zostać określony przez ministra zdrowia w ramach stosownego rozporządzenia. Propozycje tych zmian dotyczą stacjonarnej formy świadczenia usług medycznych przez podmioty działające w ramach w/w ustawy.

Rycina nr 2. Kwalifikacje zawodowe członków zespołu koordynacyjnego POZ z Asystentem lekarza POZ.
Opracowanie własne Red-Alert Fundacja na rzecz wspierania i rozwoju Ratownictwa Medycznego w Polsce.

Świadczenia dotyczące nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, w obecnym kształcie ustawy o Podstawowej Opiece Zdrowotnej (POZ), obligują jedynie świadczeniodawcy o umieszczeniu stosownej informacji o zasadach i organizacji udzielanych świadczeń w miejscu i w siedzibie. Odwołanie się w tym zapisie do ustawy o świadczeniach[9], w którym to jedynie określa definicje nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, dotyczącej świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej udzielanej przez świadczeniodawców poza godzinami pracy określonymi w umowach o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, w szczególności w dni wolne od pracy i w święta, w przypadku nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia świadczeniobiorcy, które nie jest stanem nagłym. Jest niewyczerpującym temat zagadnieniem i zbytecznym rozproszeniem zakresu świadczeń, na inne akty wykonawcze wspomnianej ustawy o świadczeniach. W ramach propozycji do zmian, które porządkująco określają szczegółowy zakres organizacyjny tych świadczeń. Zaproponowaliśmy udział w ich realizacji Zespołom Wyjazdowym Ogólnym (ZWO). W niniejszym artykule, opiszemy jedynie ZWO – Asystencki, w którym swoje zadania zawodowe mogą wykonywać dwaj Ratownicy Medyczni z odpowiednim stopniem zawodowym. Liderem (kierownikiem) takiego zespołu, może być jedynie medyk posiadający specjalizację z zakresu medycyny rodzinnej, spełniający kryteria omówione wcześniej, a dotyczące wykonywania zawodu Asystenta lekarza. W zespole tym, Asystent lekarza rozstrzyga o sposobie planowania i realizacji postępowania diagnostyczno-leczniczego nad świadczeniobiorcą w miejscu wezwania, wydaje skierowania na realizację zabiegów i procedur medycznych, w zakresie posiadanych kompetencji samodzielnie lub w porozumieniu z lekarzem POZ. Porozumienie z lekarzem dotyczyć ma w szczególności modyfikacji leczenia, które z zakresu kompetencji wykraczają poza określone w ramach posiadanych możliwości.

Rycina nr 3. Schemat osobowy Zespołu Wyjazdowego Ogólnego – Asystenckiego.
Opracowanie własne Red-Alert Fundacja na rzecz wspierania i rozwoju Ratownictwa Medycznego w Polsce.

Zespół Asystencki, porusza się pojazdem oznaczonym jako pojazd osobowy lub ambulans typu A, z określonym kryptonimem nadanym poprzez System Wspomagania Dowodzenia Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Transportu Medycznego (SWD POZ i TM), z możliwością wykorzystania sygnałów świetlnych i dźwiękowych jako pojazdu uprzywilejowanego. Wyposażenie w leki i sprzęt medyczny z uwzględnieniem stosownej terapii, jak i powyższe oznaczenia ambulansu, ma zostać określone w stosownym rozporządzeniu. Konieczne jest by, na tym etapie ujednolicić i standaryzować powyższe elementy precyzujące wyjazdową opiekę zdrowotną, wraz z systemem powiadamiania i dokumentowania świadczeń zdrowotnych za pomocą systemów teleinformatycznych. Po pierwsze, usprawni to sam proces wykonywania świadczeń. Po drugie wpłynie na ich jakość, monitorowanie oraz możliwość wykorzystania danych do prowadzenia dalszego leczenia przez podmioty zajmujące się lecznictwem szpitalnym czy specjalistycznym. Po trzecie, daje możliwości organom kontroli do nadzoru nad działaniami tych zespołów w tej formie udzielania świadczeń zdrowotnych i możliwości weryfikacji i zasadności podjętych terapii, w przypadku wystąpienia roszczeń z tytułu błędu medycznego czy prowadzonego postępowania karnego.